Αλλάζει ο άνθρωπος; Είναι ίσως ένα από τα πιο παλιά, πιο προσωπικά, αλλά και πιο παρεξηγημένα ερωτήματα. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε: «Έτσι είναι ο χαρακτήρας του, δεν αλλάζει». Ή ακόμη πιο σκληρά: «Ο λύκος κι αν εγέρασε…». Κι όμως — υπάρχει κάτι μέσα στον άνθρωπο που δεν παύει να κινείται, να αναζητά, να ελπίζει, συνεπώς η αλλαγή είναι εφικτή.
Σαν νέα και άπειρη στο παρελθόν πίστευα ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει, σέρνει μαζί τη μοίρα και το ριζικό του και απλά το αναπαράγει, τώρα όμως ξέρω… ίσως γιατί το βίωσα και η ίδια.
Ο άνθρωπος αλλάζει. Όχι πάντα επειδή θέλει. Ούτε επειδή του το είπε κάποιος ειδικός, ή διάβασε μια σοφή φράση στο διαδίκτυο. Αλλάζει όταν κάτι μέσα του ψιθυρίσει “Φτάνει πια.” Όταν κουραστεί να κουβαλάει βάρη που δεν είναι δικά του. Όταν η απόσταση ανάμεσα σε αυτό που ζει και αυτό που είναι… γίνει πια αφόρητη. Όταν πλέον φτάσει αυτή η στιγμή, τότε τα πάντα ανατρέπονται…
Η αλλαγή δεν είναι υπόθεση στιγμής
Η αλλαγή δεν έρχεται σαν επανάσταση. Δεν φωνάζει. Δεν κρατά πανό. Συχνά μοιάζει με κάτι μικρό: Μια αναπνοή λίγο πιο βαθιά από χθες. Μια παύση. Ένα «όχι» που λέγεται για πρώτη φορά. Ένα βλέμμα στον καθρέφτη χωρίς απόστροφο. Είναι μια ήρεμη και αθόρυβη δύναμη που πηγάζει από μέσα.
Αυτό λοιπόν που αλλάζει τον άνθρωπο είναι η συσσωρευμένη ανάγκη για αλήθεια. Στην υπαρξιακή θεραπευτική προσέγγιση, όπως ανέλυσε ο Viktor Frankl, η επιθυμία του ανθρώπου να βρει νόημα μπορεί να τον βγάλει από τη βαθύτερη απελπισία. Και όπως επιβεβαιώνεται στη σωματική ψυχοθεραπεία, κάθε αλλαγή που ξεκινά από μέσα, ξεδιπλώνεται και στο σώμα: με πιο γειωμένο πάτημα, πιο ανοιχτή αναπνοή, πιο αληθινό βλέμμα.
Η αλλαγή είναι θεραπεία
Η θεραπευτική διαδικασία δεν φτιάχνει “νέους ανθρώπους”. Δεν είναι μια μαγική διαδικασία, όπου το μαγικό ραβδί μεταμορφώνει τον άνθρωπο. Απλά βοηθά να θυμηθούμε ποιοι είμαστε πίσω από τις μάσκες και τους μηχανισμούς επιβίσωσης που αναπτύξαμε με το πέρασμα των χρόνων. Όπως ένας σπόρος χρειάζεται χώμα που τον δέχεται, νερό που τον θρέφει και ήλιο που τον ζεσταίνει, έτσι και η αλλαγή χρειάζεται ένα θεραπευτικό πλαίσιο που δεν πιέζει, αλλά κρατά χώρο.
Στη σωματική ψυχοθεραπεία, ο άνθρωπος αλλάζει όταν μπορεί πλέον να δεί στο σώμα του γραμένη την ιστορία που κουβαλά: Όταν ο κόμπος στο στομάχι αποκτά φωνή. Όταν τα δάκρυα ξεπλένουν σκουριά πολλών χρόνων. Όταν οι παγωμένες ζώνες ζεσταθούν από ένα βλέμμα που λέει: “Σε βλέπω. Δεν είσαι μόνος.”
Πώς ξέρει κανείς ότι αλλάζει;
Σίγουρα, όχι επειδή γίνεται “άλλος”. Αλλά επειδή μπορεί πια να σταθεί αλλιώς στα ίδια του τα πόδια. Αφού κάποτε δεν άντεχε να μείνει μόνος — τώρα το επιλέγει. Γιατί κάποτε φώναζε ή έφευγε, ενώ τώρα μπορεί να μείνει και να μιλήσει. Κάποτε έκρυβε τον πόνο του και τώρα τον ακουμπά σε χέρια που δεν τον κρίνουν. Βασικά πλέον, μπορεί να βγάλει προς τα έξω όλα αυτά που για χρόνια έκρυβε ή και καταπίεζε.
Η αλλαγή δεν είναι μόνο ψυχολογική. Είναι υπαρξιακή και σωματική. Όπως λέει και ο Stephen Porges, δημιουργός της Polyvagal Theory, η ικανότητά μας να ρυθμίζουμε το νευρικό μας σύστημα μέσα από σχέση, ασφάλεια και παρουσία, είναι αυτό που επιτρέπει την εσωτερική μετατόπιση. Η αλλαγή δηλαδή δεν είναι μόνο απόφαση του νου. Είναι κατάσταση του σώματος που πια νιώθει ασφαλές να χαλαρώσει.
Πώς ρυθμίζουμε το νευρικό μας σύστημα;
Η ρύθμιση του νευρικού μας συστήματος — αυτό που στη Polyvagal Theory ονομάζεται “νευροφυτική αυτορρύθμιση” — είναι θεμέλιο για κάθε μορφή εσωτερικής αλλαγής. Όταν το σώμα αισθάνεται ασφάλεια, ανοίγει ο δρόμος για επεξεργασία, σύνδεση και θεραπεία. Όταν νιώθει απειλή, κλείνεται, υπεραντιδρά ή αποσύρεται.
Ρυθμίζουμε το νευρικό μας σύστημα όταν:
- Αναπνέουμε συνειδητά και αργά, κατεβάζοντας το διάφραγμα και παρατείνοντας την εκπνοή.
- Ερχόμαστε σε επαφή με το σώμα, παρατηρώντας τις αισθήσεις μας χωρίς να τις κρίνουμε (π.χ. πού νιώθω βάρος, ένταση, ψύχρα;).
- Βρισκόμαστε σε σχέσεις ασφάλειας, με ανθρώπους που μας κοιτούν με αποδοχή, που ακούν χωρίς να μας διορθώνουν.
- Αγκαλιάζουμε το εδώ και τώρα, με γείωση: αισθανόμενοι τα πέλματα στη γη, νιώθοντας την καρέκλα που μας στηρίζει, κοιτώντας αργά τον χώρο γύρω μας.
- Αγγίζουμε με καλοσύνη τον εαυτό μας, με μικρές πράξεις φροντίδας — ένα χέρι στο στήθος, ένα χαλαρό χάδι, μια κουβέρτα που μας κρατά.
Αυτές οι πρακτικές ενεργοποιούν τον ventral vagus, το νευρωνικό σύστημα κοινωνικής σύνδεσης. Κι όταν το σώμα νιώσει ότι «είμαι ασφαλής», ο νους μπορεί να ξαναρχίσει να μαθαίνει, να αισθάνεται, να εμπιστεύεται.
Τελειώνοντας
Αυτό είναι η αλλαγή: Να μην είσαι πια σε κατάσταση επιβίωσης, αλλά να ζείς. Να μην παλεύεις απλώς για να αντέξεις, αλλά να αρχίσεις επιτέλους να αναπνέεις και να είσαι εσύ.
Γιατί όσο υπάρχει αναπνοή, υπάρχει ελπίδα. Κι όσο υπάρχει καρδιά που χτυπά, υπάρχει δρόμος πίσω στο Φως, στον αυθεντικό σου εαυτό.
Μπορείς επίσης να δείς το βίντεο μου:
